بسم الله الرحمن الرحیم
مقدمه
منابع طبیعی کشور بنابر قانون و شرع مقدس اسلام جزء انفال محسوب می شود . با مراجعه به آیات و روایات اهل بیت اهمیت حفظ منابع طبیعی و زمین مورد تاکید ویژه قرار گرفته است .
خداوند متعال می فرماید : والارض وضعها للانام (سوره الرحمن /10) زمین را برای همه انسان ها آفریدم . پس متعلق به گروه و قشر خاصی نیست و همه در قبال این زمین و منابع طبیعی مسئول هستیم در آیه دیگر پروردگار حکیم می فرماید : هو انشاکم من الارض واستعمرکم فیها (هود/61) او خدایی است که شما را از زمین )خاک (آفرید و فرمان به آبادانی آن داده است .
پس وظیفه اصلی ما در مقابل زمین و خاک آبادانی آن و مقابله با هر گونه تخریب می باشد .امروزه در قرن 21 چالشهای متعددی انسان ها را مورد آسیب قرار داده است که از مهمترین آن ها چالش کمبود آب ، آلودگی هوا و بهداشت می باشد . وقتی به این معضلات نگاه می کنیم می یابیم که حفظ منابع طبیعی ، درختان و مراتع می تواند هر سه معضل را حل کند . دکتر جفری داناوان (Geoffrey Donovan) و تیمش از ایستگاه تحقیقات شمال غربی اقیانوس آرام طی تحقیقاتی که انجام دادند نشان دادند در نواحی که تعداد زیادی درختان زبان گنجشک از بین رفته بودند، میزان مرگ و میر بر اثر بیماری های قلبی و تنفسی نیز بیشتر بود.
بر همین اساس از بین رفتن درختان و منابع طبیعی بنابر تحقیقات پژوهشگران حوزه منابع طبیعی در افزایش عصبانیت و استرس ، دیابت ، چاقی و کمبود خواب تاثیر به سزائی خواهد داشت . منابع طبیعی قطعا یک امر فرا نسلی و فرا مرزی است از بین رفتن مراتع وجنگلها و بیابان زائی می تواند در بلند مدت هوا را آلوده و تولید ریزگرد کند در حال حاضر، سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که 92 درصد از جمعیت جهان در معرض آلودگی خطرناک هوا قرار دارند
نمونه بارز آن بیابان های کشور عراق و استان خوزستان که باعث افزایش ریزگرد و آلودگی هوا نه تنها در خوزستان و شهرها ی غربی و جنوبی می شود بلکه تاثیر آن به همه کشور نیز خواهد بود . باید ما با یک اراده ای جدّی با تأسی از فرامین خداوند متعال و بیانات ائمه طاهرین علیهم السلام در حفظ این منابع خدادادی بکوشیم تا هم خودمان از معضلات کمبود آب و آلودگی هوا و بهداشت رها شویم و هم امانتدار نسل های آینده باشیم ؛ جنگل‌ها در کنترل آب‌وهوا، بارش باران، کاهش سیل و روان آب‌ها نقش بسزایی دارند. پوشش و تراکم درختان جنگلی از تأثیر شدید نور خورشید کاسته و سرعت تبخیر را کاهش می‌دهد که همین امر باعث می‌شود جریان آب ادامه‌دار باشد و این برای حیات آب امری ضروری به‌حساب آمده و از هدر رفت آن جلوگیری می‌کند
تحقیق حاضر بحث جامعی از آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام در خصوص اهمیت انفال و منابع طبیعی و حفظ این نعمتهای خدادادی می باشد امید است مورد رضای حضرت ولی عصر علیه السلام صاحب اصلی انفال قرار بگیرد ان شاء الله .
در پایان از همکاری همه عزیزان در گردآوری و نشر و توزیع این مجموعه بویژه برادر گرانقدر آقای علی حیدری تشکر و قدردانی می نمایم
والسلام
علی اکبر عسگری
مسئول حوزه نمایندگی ولی فقیه
در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان
منابع طبیعی در فرهنگ دینی
يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ فَاتَّقُوااللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَه ُإِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ (انفال/1)
ترجمه:
ازتو درباره انفال (غنائم وهرگونه مال بدون مالك مشخص) سؤال مىكنند بگو انفال مخصوص خدا و پيامبر است ، پس از (مخالفت فرمان) خدا بپرهيزيد و ميان برادرانى را كه با هم ستيزه دارند آشتى دهيد و اطاعت خدا و پيامبرش را كنيد اگر ايمان داريد.
شان نزول:
از" ابن عباس" چنين نقل شده كه پيامبر (ص) درروز جنگ" بدر" براى تشويق جنگجويان اسلام جوائزى براى آنها تعيين كرد و مثلا فرمود كسى كه فلان فرد دشمن را اسيركند و نزد من آورد چنين پاداشى را به او خواهم داد،اين تشويق (علاوه برروح ايمان و جهادكه در وجودآنها شعلهور بود) سبب شد كه سربازان جوان پيامبر ص در يك مسابقه افتخارآميز با سرعت به سوى هدف بشتابند،ولى پيرمرد ان وافراد سالخورده در زير پرچمها توقف كردند ، هنگامى كه جنگ" بدر" پايان پذيرفت ، جوانان براى گرفتن پاداشهاى افتخارآميز خود به خدمت پيامبر ص شتافتند ، اما پيرمردان به آنها گفتندكه ما نيز سهمى داريم ، زيرا ما تكيه گاه و مايه دلگرمى شما بوديم و اگر كار برشما سخت مىشد و عقبنشينى مىكرديد ، حتما به سوى ما مىآمديد ، دراين موقع ميان دونفر از انصار مشاجره لفظى پيدا شد و راجع به غنائم جنگ با يكديگر گفتگو كردند ، آيه فوق نازل شد و صريحا غنائم را متعلق به پيغمبر ص معرفى كرد كه هرگونه بخواهد باآن رفتار كند ، پيامبرص همآن را به طور مساوى درميان همه جنگجويان تقسيم كرد ، ودستوردادكه ميان برادران دينى صلح واصلاح شود. (تفسيرنمونه،ج7،ص: 80)
تفسير:
همانگونه كه در شان نزول خوانديم آيه فوق پس از جنگ" بدر" نازل شده و پيرامون غنائم جنگى صحبت مىكند و به صورت قانون كلى، يك حكم وسيع اسلامى را بيان مىدارد، خطاب به پيامبر ص كرده و مىگويد:" از تو در باره انفال سؤال مىكنند" (يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْأَنْفالِ).
" بگو انفال مخصوص خدا و پيامبر صلى اللَّه عليه و آله است" (قُلِ الْأَنْفالُ لِلَّهِ وَ الرَّسُولِ).
بنا بر اين" تقوا را پيشه كنيد و در ميان خود اصلاح كنيد و برادرانى را كه با هم ستيزه كردهاند آشتى دهيد" (فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَيْنِكُمْ).
" و اطاعت خدا و پيامبرش كنيد، اگر ايمان داريد" (وَ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ).
يعنى تنها ايمان با سخن نيست، بلكه جلوهگاه ايمان، اطاعت بى قيد و شرط در همه مسائل زندگى از فرمان خدا و پيامبر ص است، نه تنها در غنائم جنگى در همه چيز بايد گوش به فرمان و تسليم اوامر آنها باشيد.
انفال چيست؟
" انفال" در اصل از ماده" نفل" (بر وزن نفع) به معنى زيادى است، و اين كه به نمازهاى مستحبّ" نافله" گفته مىشود چون اضافه بر واجبات است، و همچنين اگر" نوه" را نافله مىگويند به خاطر اين است كه بر فرزندان افزوده مىشود،" نوفل" به كسى گفته مىشود كه بخشش زياد داشته باشد.
و اگر به غنائم جنگى نيز انفال گفته شده است، يا به جهت اين است كه يك سلسله اموال اضافى است كه بدون صاحب مىماند و به دست جنگجويان مىافتد در حالى كه مالك خاصى براى آن وجود ندارد، و يا به اين جهت است كه جنگجويان براى پيروزى بر دشمن مىجنگند، نه براى غنيمت، بنا بر اين غنيمت يك موضوع اضافى است كه به دست آنها مىافتد. ) تفسير نمونه، ج7، ص: 81(
پاداش معنوی درخت کاری
سود مندی های درختان تنها برای درخت کاران و باغبانان و باغ داران نیست ، بلکه دیگران نیز از سبزی ، خرمی و منافع فراوان درختان بهره می برند .
در فرهنگ اسلامی کسی که به دیگران خدمت کند ؛ اگر چه خدمت وی بسیار ناچیز باشد ، پاداش معنوی عظیمی خواهد داشت .
پیامبر اکرم – صلی الله علیه و آله و سلم – دراین باره می فرماید :
((هر مسلمانی که درختی بکارد یا کشاورزی کند ، در برابر هر مقدار از آن که انسان ، پرنده و یا حیوانی بخورد ، خداوند پاداشی مثل پاداش صدقه به وی خواهد داد .)) (مستدرک الوسائل ج13 ص 460)
نیز آن حضرت در روایت دیگری فرموده است : ((هر کس درختی بکارد و از آن محافظت کند تا ثمر دهد ، خداوند به اندرازه ی ثمر آن به وی پاداش خواهد داد . ))(کنزالعمال ج12ص341)
سیره پیامبران ومعصومان علیهم السلام
همه پیامبران به جز ادریس علیه السلام کشاورز بوده اند . از امام صادق علیه السلام در این باره چنین نقل شده است : (خداوند برای پیامبرانش کشاورزی و درخت کاری را برگزید تا از بارش باران ناخشنود نباشند .) بر طبق روایتی دیگر همه پیامبران و جانشینان آنان و انسان های شایسته درخت کاری یا کشاورزی می کرده اند . (الکافی ج5ص76)
راوی می گوید : امام کاظم علیه السلام را دیدم که در زمینی کشاورزی یا درختکاری می کرد و عرق از دو پای آن حضرت سرازیر بود . گفتم : فدایتان شوم غلامان کجایند ؟ چرا شما با این سختی کار می کنید و آن را به دیگران وا نمی گذارید ؟ در پاسخ فرمود : آنان که از من و پدرم بهتر بودند در زمین کار می کردند : گفتم آنان کیستند ؟ فرمود : پیامبر خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - ، امیرمومنان علی - علیه السلام - و همه پدرانم با دستان خود در زمین کار می کردند و این عمل پیامبران ، رسولان ، جانشینان آنان و بندگان شایسته خداست .
بر طبق برخی روایات ، پیامبر خدا - صلی الله علیه و آله و سلم - و امیرمومنان - علیه السلام - با هم درخت می کاشتند . وامام صادق - علیه السلام - در این باره فرمود :
(امیرمومنان علی - علیه السلام - با بیل زمین را آماده می ساخت و پیامبر - صلی الله علیه و آله و سلم - هسته خرما را مرطوب می کرد و می کاشت .) (الکافی ج5 ص74)
درخت کاری ، عمل صالح
به هنگام قرائت قرآن بارها با کلمه (عمل صالح) رو به رو شده ایم که معمولا با واژه ایمان همراه است . بررسی مفهوم عمل صالح تناسبی با این درس ندارد . اما با قاطعیت درخت کاری وباغبانی را می توان در زمره (عمل صالح) قرار داد و آن را از مصداق های روایات و آیاتی که بر آن تاکید کرده اند ، دانست . در برخی روایات نیز به همین مطلب اشاره شده است .(طبیعت در سیره نبوی ص 342)
بر پایه روایتی امام صادق - علیه السلام - فرمود :
(مومن پس از مرگش از شش خصلت سود می برد ؛ فرزند صالحی که برایش آمرزش بطلبد ، قرآنی که خوانده ، چاه آبی که حفر کرده و درختی که کاشته است ...) . (بحار الانوار ج103ص64)
نگاه قدسی قرآن به گیاهان
بی گمان اگر درختکاری و حفاظت از درختان به قصد قربت باشد ، پاداش اخروی خواهد داشت .
متناسب با این دیدگاه است که درخت کاری آدابی ویژه دارد و در روایات فراوانی به این مطلب اشاره شده که این کار را با یاد خدا آغاز کن و هنگام کاشتن درخت یا پاشیدن بذر دعا بخوان .
از امام صادق - علیه السلام - در این باره چنین نقل شده است : (هرگاه خواستی درختی بکاری یا در زمین بذر بپاشی بگو : ( ومثل کلمه طیبه کشجره طیبه اصلها ثابت و فرعها فی السماء توتی اکلها کل حین باذن ربها ) . (الکافی ج5 ص263)
هر گاه خواستی بذر بپاشی بگو : اللهم فقد بذرت و انت الزارع فاجعله حبّا متراکما ). (الکافی ج5 ص 263)
(هر گاه خواستی درختی بکاری یا گیاه بر زمین بنشانی ، بر هر نهال یا دانه ای بخوان : سبحان الباعث الوارث ...) (وسائل الشیعه ج13 ص 164)
این روایات به درخت کاری و کشت گیاهان نوعی قداست بخشیده و زمینه را برای انجام آن ها به گونه ای عبادی فراهم می کند .
بازدید : 9126
11 آذر 1397 ساعت 11:43 ب.ظ